موانع نکاح

مقدمه

در قانون مدنی که برگرفته از فقه امامیه می باشد به موانع نکاح پرداخته شده که به طور خلاصه قرابت ، وضعیت تاهل فرد ، ایمان به اسلام ، اعمال منافی عفت مواردی هستند ، که در ادامه به آن ها پرداخته خواهد شد و مطابق قانون ، یک مسلمان ایرانی نباید از این الزامات سرپیچی نماید

عنصر قانونی

به این مبحث در مواد ۱۰۴۵ تا ۱۰۶۱ قانون مدنی پرداخته شده ، که در هر قسمت از این مطلب ، در صورت نیاز به متن ماده مربوطه نیز اشاره گردیده است .

مصادیق موانع نکاح

همانطور که در مقدمه نیز بیان گردید ، هر فرد تنهادر صورتی می تواند با دیگری ازدواج نماید ، که موانع مندرج در قانون و فقه بر او صدق ننماید .

قرابت

خویشاوندی نزدیک بین زن و مرد یکی از موانع نکاح است . قرابت را می توان به سه نوع قرابت نَسَبی ، قرابت سببی و قرابت رضاعی تقسیم نمود . خویشاوندی نسبی ، مانند منع ازدواج با پدر ، پدر بزرگ و … .
خویشاوندی سببی که به موجب ازدواج پدید می آید نیز در مواردی مانع ازدواج است ؛ مانند ازدواج با مادر زن و پدر شوهر .
خویشاوندی رضاعی نیز به موجب تغذیه از شیر زنی غیر از مادر بوجود می آید و احکام منع ازدواج آن همچون قرابت نَسَبی است .

از نظر تعداد

شوهر داشتن ، مانع زن ، برای ازدواج دوباره است و مرد نیز قانونا می تواند ۴ همسر دائمی را به طور همزمان اختیار کند ( در ادامه نکته مرتبط را بخوانید ) و همچنین ، امکان ازدواج دو خواهر با یک مرد ولو به صورت نکاح منقطع میسر نیست. همچنین در ماده ۱۰۴۹ قانون مدنی ، به یک مصداق بسیار نادر یعنی لزوم اجازه از زن برای ازدواج با دختر برادر زن یا دختر خواهر زن نیز اشاره گردیده است.
نکته : مرد برای ازدواج مجدد به اخذ حکم تجویز ازدواج مجدد ، از طریق طرح دادخواست در دادگاه خانواده نیاز دارد و هیچ دفترخانه ای ، بدون داشتن این اجازه ، نکاح دائم را به ثبت نمی رساند ( ماده ۵۶ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ ) و مرد اگر بدون گرفتن اجازه ، ازدواج نماید به دلیل عدم ثبت رسمی واقعه ازدواج مجازات خواهد شد و در هر حال بر طبق برخی نظرات زن به دلیل ازدواج مجدد همسرش می تواند تقاضای طلاق را در دادگاه خانواده مطرح نماید . بند ۱۲ شروط عقدنامه )
ماده قانونی مرتبط از قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱

ماده ۴۹- چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.

عده زن

خانمی که در عده طلاق یا وفات به سر می برد ، حق ازدواج ندارد و ماده ۱۰۵۰ قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد : هر کس زن شوهردار را با علم بوجود عُلقه زوجیت و حرمت نکاح و یا زنی را که در عدّه طلاق و یا در عدّه وفات است با علم بعدّه ‌و حرمت نکاح برای خود عقد کند عقد باطل و آن زن مطلقاً بر آن شخص حرام مؤبد می‌ شود .

کفر

یکی از مواردی که در قانون و فقه ، بر آن تاکید گردیده ، منع ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان ، و منع ازدواج دائم مرد مسلمان با غیر مسلمان است به عبارتی ، مرد مسلمان طبق شرایطی می تواند با یک فرد اهل کتاب ازدواج موقت نماید .
نکته : به مسیحیان ، یهودیان و زرتشتیان ، اهل کتاب می گویند

مواد قانونی مرتبط از قانون مدنی
ماده ۱۰۵۹ – نکاح مُسلِمه با غیر مُسلِم جایز نیست.
ماده ۱۰۶۰ – ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است.

خارجی بودن

دولت میتواند ازدواج بعضی از مستخدمین و مأمورین رسمی و محصلین دولتی را با زنی که تبعه خارجه باشد موکول به اجازه ‌مخصوص نماید. همچنین ازدواج زن ایرانی با تبعه خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت است.

اِحرام

عقد در حال احرام باطل است و با علم به حرمت موجب حرمت ابدی است.

رابطه نامشروع

زنا با زن شوهر دار موجب حرمت ابدی بین زن و مرد می شود . و همچنین فاعل عمل شَنیع لواط نمی تواند با مادر یا خواهر یا دختر مفعول این عمل ازدواج نماید
مواد مرتبط از قانون مدنی
ماده ۱۰۵۴ – زنای با زن شوهردار یا زنی که در عدّه رِجعیه است موجب حرمت ابدی است.
ماده ۱۰۵۶ – اگر کسی با پسری عمل شَنیع کند نمیتواند مادر یا خواهر یا دختر او را تزویج کند.

طلاق در مرتبه سوم و نهم

در صورتی که زن پس از ازدواج از همسر خود طلاق بگیرد و این اتفاق سه مرتبه تکرار شود ، برای بار چهارم دیگر نمی تواند با همان مرد ازدواج نماید . بلکه شخص دیگری تحت عنوان مُحَلّل باید با آن زن ازدواج کند . در صورتی که باز هم به دلیل طلاق مجدد به محلل نیاز باشد ، بعد طلاق در مرتبه نهم ، آن زن و مرد ، به هم حرام ابدی می شوند .

ماده ۱۰۵۷ – زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مُطَلّقه شده بر آن مرد حرام میشود مگر اینکه بعقد دائم به زوجیت مرد دیگری ‌درآمده و پس از وقوع نزدیکی با او بواسطه طلاق یا فسخ یا فوت فراق حاصل شده باشد.
ماده ۱۰۵۸ – زن هر شخصی که به نُه طلاق که شش تای آن عِدّی است مُطَلّقه شده باشد بر آن شخص حرام مُؤبَّد می‌ شود.

لعان

اصطلاح لعان به معنی نفرین کردن یکدیگر است و در حقوق نوعی سوگند است که شوهر برای نفی طفل از خود و نسبت دادن زنا به زوجه ، بر آن متوسل می شود . در این هنگام ، زن و شوهر باید در محکمه حاضر شوند و شوهر چهار بار با صیغه مخصوص ، سوگند یاد کند که راست می گوید و بار پنجم می گوید لعنت خدا بر من اگر دروغگو باشم . همچنین زن چهار بار سوگند می خورد که مرد دروغ می گوید و سپس می گوید خشم خدا بر من اگر او راست گفته باشد
ماده ۱۰۵۲ – تفریقی که با لِعان حاصل می‌ شود موجب حرمت ابدی است.

نکته : مسئله تعارض بین لعان با نتایج آزمایش dna و تقدم لعان یا آزمایش ژنتیک بر یکدیگر، از مسائلی است که قابلیت تحلیل و بررسی دارد و از حوصله این مطلب خارج است